U današnje vrijeme, širom svijeta, povećava se korišćenje sedativnih preparata. Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji, trećina odrasle populacije u razvijenim zemljama uzima psihotropne ljekove i za njih je propisano više od 20% recepata. U Crnoj Gori sedativni preparati čine 15% svih propisanih recepata, a lijek bromazepam, koji je propisan 183 872 puta 2019. godine zauzima treće mjesto najčešće naznačenog lijeka. Među psihotropnim ljekovima, sedativi zauzimaju posebno mjesto. Ovi ljekovi se koriste i kod zdravih ljudi u stresnim situacijama i u liječenju pacijenata sa različitim bolestima: poremećaj spavanja, povećana nervna ekscitabilnost, razdražljivost i druge manifestacije neuroza i zajedno sa antidepresantima našli su primjenu kod DEPRESIJE.
Koji su to faktori, koji utiču na pojavu depresije, razdražljivosti, neuroza i sličnog? Moja analiza životne sredine (s pomoću STEP metode), koju sam provodila na fakultetu RNIMU Pirogova u Moskvi, dokazuje da su to sledeći faktori:
- Socijalni (suicid, bolesti centralnog nervnog sistema, razvodi brakova, broj slučajeva nasilja u porodici, broj stanovnika u Crnoj Gori, prirodni priraštaj u Crnoj Gori, abortus, invalidnost, bolesti zavisnosti- narkonamnija, alkoholizam);
- Ekonomski (prosječni dohodak po stanovniku, potrošačka korpa, stopa inflacije, indeks povjerenja potrošača, BDP, stopa nezaposlenosti, broj radno sposobnog stanovništva, porez na dohodak, sezonalnost);
- Tehnološki (stručno osoblje i nedostatak kadra, broj centara za mentalno zdravlje u Crnoj Gori, broj zdravstvenih ustanova u Crnoj Gori, broj kreveta u medicinskim ustanovama za mentalno oboljele pacijente, broj rehabilitacionih centara u Crnoj Gori, obim crnogorskog tržišta lijekova, uticaj interneta na razvoj apoteka u Crnoj Gori i proizvođači sedativnih ljekova u Crnoj Gori)
- Politički (politička situacija u državi i normativna dokumentacija, koja reguliše farmaceutsko tržište i oblast mentalnog zdravlja).
Tokom analize, koja uključuje rangiranje, procjenu, izračunavanje parametarskih indeksa izabranih faktora, identifikovana je glavna komponenta, koja ima najveći uticaj na upotrebu sedativnih preparata– socijalna. To je zbog činjenice da blagostanje i životni standard stanovništva Crne Gore nisu na zadovoljavajućem nivou.
Analiza dokazuje da glavni uticaj ima socijalna komponenta (kompozitni parametarski indeks je 3,7088), zatim politička komponenta (kompozitni parametarski indeks je 3,636), sljedeća u pogledu uticaja je imala tehnološka komponenta (kompozitni parametarski indeks je jednak 2,9488) i ekonomska komponenta (kompozitni parametarski indeks je 2,904).
Socijalni faktori, koji najviše utiču na povećano korišćenje preparata za smirenje:
1. Suicid
2. Bolesti centralnog nervnog sistema
3. Razvodi brakova
4. Broj slučajeva nasilja u porodici
5. Broj stanovnika u Crnoj Gori
6. Prirodni priraštaj u Crnoj Gori
7. Abortus
8. Invaliditet
9. Bolesti zavisnosti (narkomanija, alkoholizam)
Otkriveno je da u Crnoj Gori postoji veoma veliki procenat incidencije mentalnih poremećaja i centralnog nervnog sistema, što povećava korišćenje sedativa. Kao glavne razloge za razvod parovi navode preljubu i psihološku nekompatibilnost („nisu se našli“), što uzrokuje sukobe među supružnicima, pa se povećava mogućnost narušavanja njihovog mentalnog zdravlja i upotrebe sedativa. U Crnoj Gori je samoubistvo drugi najčešći uzrok smrti među tinejdžerima i mladima životne dobi ispod 24 godine. Takođe, ne postoji nacionalni program za sprečavanje samoubistava, već se sistem prevencije oslanja isključivo na rad specijalizovanih medicinskih službi koje se bave mentalnim zdravljem, što uz alarmantne statistike, ukazuje da ovaj problem nije prioritet za vlasti. Svi ovi faktori dokazuju na osnovu čega je bilo relevantno sprovođenje ove analize, i nama ostaje da se nadamo da će se umanjiti korišćenje sedativa mijenjanjem statistike nekih od faktora i pravilnim postavljanjem prioriteta u državi.
Izvori: https://ijzcg.me/me/publikacije/analiza-upotrebe-ljekova