Posjetite simpozijum “Nuklearni svijet” i upoznajte se sa radom mladih internacionalnih eksperata iz oblasti atomske, nuklearne i fizike elementarnih čestica!
Jedna od glavnih nastojanja OCSI jeste da podrži aktivnosti i inicijative u Crnoj Gori koje se bave promocijom i unaprijedjenjem naučno-istraživačkog djleovanja. OCSI ovo radi primarno kroz svoju internacionalnu mrežu članova, prikupljajući i usmjeravajući informacije iz globalnih akademskih centara i istraživačkih institucija, i povezujući eksperte sa zainteresovanim stranama u Crnoj Gori. Stoga nam je veliko zadovoljstvo da se i ove godine uključimo u pete po redu Otvorene dane nauke (ODN’15), najveći dogadjaj koji promoviše nauku u Crnoj Gore. Predloženi kratki simpozijum je još jedan, direktan način da se stimuliše razmjena informacija i iskustava izmedju crnogorskog društva i globalne zajednice istraživača i naučnika, uključujući neke od vodećih istraživačkih centara i univerziteta.
Svake godine OCSI simpozijum u okviru ODN-a upoznaje učenike, studente i interesente u Crnoj Gori sa trenutnim trendovima, rezultatima i inovacijama u jednoj od naučnih disciplina ili industriji koja ima globalnu važnost, a u Crnoj Gori i dalje nije dovoljno prisutna. Predstavljamo trenutne izazove sa kojima se istraživači suočavaju u izabranom polju djelovanja, zajedno sa idejma o budućem razvoju i domenima uticija. Najvažniji doprinos je ipak mogućnost da utičemo na mlade u crnogorskom društvu zajedničkim prevazilaženjem stereotipa i tabua koje se nerijetko vežu za egzotične naučne discipline. Naša prethodna dva učešća na ODN-u su tako bila vezana za nauke o svemiru i za neuronauku, a ove godine se bavimo rezultatima i idejama sa polja eksperimentalne fizike čestica.
Dodatno, OCSI želi da iskoristi ovu priliku da podigne svijest medju mladima Crne Gore da postoji veliki broj prilika za profesionalno bavljenje egzotičnim naučnim disciplinama, unatoč činjenici da one nisu dovoljno zastupljenje u samoj Crnoj Gori. Nuklearna istraživanja mogu otvoriti veliki potencijal za ekonomski razvoj i u društvima gdje je znanje povezano sa vladavinom prava, mogućnosti za razvoj mogu se uporediti sa drugim, komercijalnijim disciplinama, kao što je farmaceutska industija.
OCSI ODN simpozijum je jedan od primjera internacionalne saradnje koja omogućava prenos ekspretize i inovacija kao osnovu za kreiranje društva spremnog i sposobnog da iskoristi razvojne prilike.
Čet., 24. sept., 18h, Digitalizuj.me auditorium, Maša Djurovića 3/1
Prethodni događaji:
Kratke biografije govornika
Ranko Tošković
Doktorand, TU Delft
Holandija
Ranko Tošković proučava magnetizam na nivou atoma. U svom istraživanju on koristi Scanning Tunneling Microscope na temperaturama bliskim apsolutnoj nuli u UHV (Ultra High Vacuum) uslovima. Ovaj mikroskop mu omogućava da “vidi” pojedinačne atome i ne samo to, već istim mikroskopom on te atome pomjera po čvrstoj površini i na taj način pravi 1- i 2-dimenzionalne strukture od njih – bukvalno, atom po atom! Magnetske osobine ovih atoma i atomskih struktura se potom ispituju koristeći isti mikroskop, sa atomskom preciznošću. Spoznaja osobina najmanjih magnetskih struktura koje se mogu zamisliti može dovesti do boljeg razumijevanja mnogo složenijih magnetskih materijala na makroskopskom nivou.
Nataša Lalović
Doktorand, Lund University
Švedska
Protoni i neutroni: naši heroji ekstremnih sportova
Nataša Lalović se bavi nuklearnom fizikom, naročito gama spektroskopijom kao dokazano efikasnim “oruđem” za istraživanje nuklearne strukture. Izvođenjem kompleksnih eksperimentalnih kampanja zajedno sa brojnim istraživačima traga za odgovorima na različita pitanja, od kojih su neka: Kako se jezgra ponašaju u slučaju ekstremnih brojeva protona i/ili neutrona, kako ti brojevi utiču na sam izgled jezgara, te šta možemo zaključiti o jakoj nuklearnoj sili kao o jednoj od četiri fundamentalne interakcije. Najveći broj eksperimentalnih aktivnosti koje ova oblast zahtijeva je moguće obaviti samo u nekoliko laboratorija u svijetu, i to uz najsavremenije detektorske sisteme. Stoga je u fokusu Natašinog istraživanja kompleks germanijumskih detektora sa nesvakidašnjom mogućnošću praćenja putanje gama zraka kroz medijum – AGATA.
Linus Ros
Doktorand, Lund University
Švedska
Hidrogen mikroskopija za astrogeologiju
Izotopska mjerenja svemirskog materijala sakupljenog na Zemlji pružaju način da se uporedi stepen miješanja praiskonskih molekula među različitim materijalom Sunčevog sistema. U ovom radu, Linus Ros će predstaviti i prodiskutovati rezultate nastale eksperimentisanjem primjercima meteorita jezera Tagiš, koji se smatra jednim od najizvornijih materijala Sunčevog sistema do sada proučavan. Gdin Ros će takođe predstaviti i evaluaciju tehnike sa rezultatima mjerenja po geološkom standardu.
Victoria Vedia Fernandez
Doktorand, Universidad Complutense de Madrid, Španija
Egzotična jezgra i njihove priče o prirodi
Istraživanje Viktorije Vedie se bazira na nuklearnoj fizici sa primjenom astrofizike. Gđica Vedia radi na proizvodnji egzotičnih jezgara koji se ne mogu lako naći u prirodi. Ova jezgra učestvuju u reakcijama koja se dešavaju u zvijezdama ili reakcijama koja su se desila u Velikom prasku. U cilju njihove proizvodnje, obavlja rad u velikim postrojenjima kao što su ISOLDE u CERN-u ili nuklearnim reaktorima ILL u Grenoblu.
Maša Šćepanović
Doktorand, Universidad Carlos III
Španija
Masa Scepanovic’s research is focused on the ion irradiation effects on oxide dispersion strengthened (ODS) steels for application in fusion reactors. The operating temperature for steels for structural applications in nuclear fusion reactors can be significantly raised by reinforcing these steels with a homogeneous dispersion of hard particles (usually yttria).
Slavica Ivanović
Inžinjer istraživač, Nacionalni institut za nuklearne nauke i istraživanja, Francuska
Uvid u ciklus nuklearnog goriva: ISIS eksperimentalni reaktor
Slavica Ivanovic’s research is in the area of experimental nuclear reactors from those that are being prepared for decommissioning to the operating ones. On Ulysse reactor, she has performed study in dose rate measurements for decommissioning operations in different scenarios and using several software solutions. All this was in accordance with ALARA principles. After she focused her research on ISIS where she was a part of the team performing experiments on the nuclear reactor operation principles in INSTN, Saclay.
Govori
Ranko Tošković
Magnetizam – atom po atom
| Da li se dva magneta privlače ili odbijaju, i kojom jačinom to rade? Da li je njihova interakcija dovoljno jaka da formira dugotrajne stabilne strukture? Da bi dali odgovore na ova i mnoga druga pitanja o magnetizmu materijala, moramo zaviriti u njihovu nanoskopsku strukturu. Magnetske osobine nekog materijala određuju atomi koji ga grade. Koristeći specijalan tip mikroskopa (tzv. Scanning Tunnelling Microscope), možemo vidjeti pojedinačne atome, i ne samo to! Te iste atome možemo pomjerati i na taj način praviti strukture različitih dimenzija i oblika. Atom po atom! Atome i od njih sagrađene strukture možemo mjeriti korišćenjem istog mikroskopa kojim smo ih i fizički kreirali. Ukoliko iskoristimo ovaj fascinantni instrument u kombinaciji sa magnetskim atomima, dobijamo jedinstvenu mogućnost da steknemo uvid u magnetizam jednog jedinog atoma, ali i da sami kreiramo nano-magnete, počev od najjednostavnijeg lanca od dva atoma istog hemijskog elementa, do mnogo složenijih jedno- i dvo-dimenzionalnih struktura. Na taj način, kontrolišući kompleksnost magnetskih struktura sa atomskom preciznošću, saznajemo više o magnetizmu na nivou na kom nastaje, kao i kako se razvija sa povećavanjem dimenzija, sve do predviđanja ponašanja magneta koje možemo da vidimo svojim očima bez posredovanja gore pomenutog mikroskopa. |
Nataša Lalović
Protoni i neutroni: naši heroji ekstremnih sportova
Baš kao što neki ljudi žude za adrenalinom koji im nude ekstremni sportovi, tako i mi dopuštamo našim jezgrima da dožive nešto slično. Poznata vam je slika: atom čine jezgro, u kome bitišu protoni i neutroni, i elektronski omotač. A zašto baš mi želimo da priredimo pomenuti ugođaj ovim sićušnim sistemima, pitate se (i dato vam je za pravo)…Mi smo, sasvim ozbiljno, potpuno u poslu i svijetu u kome želimo da razumijemo strukturu atomskog jezgra. Načinivši taj izbor, šanse su veće da ćemo odigrati dobro i saznati više o ovim česticama ukoliko to radimo pod ekstremnim uslovima. Dakle, ukoliko testiramo njihove karakteristike i performans. Kako se ponašaju jezgra kada posjeduju vrlo različit broj protona i neutrona od onih na koje su navikli? Kako izgledaju i zašto je njihov izgled uopšte od značaja? Kako možemo da zavirimo unutar jezgra?
Gama spektroskopija je ključna riječ! Mi posmatramo gama zrake, koje naša zbunjena i ošamućena jezgra emituju nakon adrenalinskog šoka. Pri tome koristimo nevjerovatne uređaje, izvrsno komplikovane, ali i zanimljive. Najsavremenije! A sve počiva na detektorskom sistemu AGATA (Advanced GAmma Tracking Array).Pojednostaviću čitavu sliku kako radimo to što radimo i na koje jezgro polažemo najveće nade. Nakon toga ćete biti spremni da saznate kako možemo zaviriti u nešto što zvijezde čak nisu ni ostavile za sobom.Ali to nije sve. Istina, mi zaista uživamo u tome što radimo, ali smo svjesni činjenice da neki od naših projekata imaju zajedničkih tačaka sa vrlo važnim primjenama koje se zasnivaju na gama imaging-u. Neke od njih su dijagnoza i liječenje tumora, unutrašnja bezbjenost itd.
Linus Ros
Hidrogen mikroskopija za astrogeologiju
Nagovještaji razumijevanja evolucije Sunčevog sistema su rasuti svuda u obliku prvobitnih meteorita, pored ostalih objekata, te je jedan od ključnih izazova u ekperimentalnoj fizici kontruisanje naučnih tehnika koje nam mogu pomoći da pratimo i razumijemo ovaj process koji je trajao milionima godina. Izvorni meteoriti su od velike važnosti prvobitno jer pokazuju povišen razmjer defterijum-hidrogen u poređenju sa zemaljskim materijalom. Vjeruje se da je razlog ovome očuvanje organskih molekula koji su nastali u pred-solarnom molekularnom oblaku. Izotopska mjerenja svemirskog materijala sakupljenog na Zemlji pružaju način da se uporedi stepen miješanja praiskonskih molekula među različitim materijalom Sunčevog sistema. Posljednjih godina, kvantitativna tehnika mikroskopije D/H razmjera je razvijena u Lund Ion Beam Analysis Facility (Postrojenje analize jonskog zraka u Lundu). Tehnika je proizašla iz tehnike proton-proton rasijanja i dokazano je da ima iste povoljne odlike za značajno unapređenje trenutnog istraživanja. Meteorit jezera Tagiš, u Kanadi. koji je pao 2000. godine se smatra jednim od naizvornijih materijala Sunčevog sistema do sada izučavanog. Predstavićemo i prodiskutovati rezultate nastale eksperimentisanjem primjercima meteorita jezera Tagiš, i namjeravamo da pokažemo publici načine na koje mi tumačimo istoriju našeg najbližeg zvjezdanog susjeda.
Victoria Vedia Fernandez
Egzotična jezgra i njihove priče o prirodi
Kako zvijezde nastaju i kako se razvijaju? Kako su hemijski elementi nastali i gdje? Koji su fundamentalni zakoni i temelji prirode? Ova suštinska pitanja su oduvijek intrigirala čovječanstvo, a odgovor na njih je jedno od najvećih izazova u fizici danas. Egzotična jezgra, koja zbog svojih kratkih radioaktivnih života nisu prisutna na Zemlji, su ključni elementi za razumijevanje ovih pitanja.
Početkom 20. Vijeka naučnici su uočili da egzotična jezgra učestvuju u nuklearnim reakcijama koja se dešavaju u zvijezdama, kotlovima Univerzuma, objašnjavajući pritom kako njihov sjaj tako i nastanak teških elemenata iz lakih. Pored činjenice da predstavljaju važne elemente za razumijevanje evolucije zvijezda, oni nam takođe govore o nastanku elemenata i njihovom mnoštvu na Zemlji. Kiseonik koji čini vodu ili ugljenik prisutan u DNK su oba proizvedeni u zvijezdama. Studije egzotičnih jezgara takođe pružaju važnu inormaciju o fundamentalnim zakonima i simetrijama koje vladaju prirodom. Dalje, oni se primjenjuju i u medicini za tretiranje bolesti poput kancera i njegovo dijagnostikovanje. S obzirom da egzotična jezgra nisu prisutna na Zemlji, a njihovo istraživanje bi pružilo vrijednu spoznaju, proizvode se u posebnim postrojenjima kao što je ISOLDE-CERN, jedna od svjetskih vodećih laboratorija za proizvodnju i ispitivanje egzotičnih jezgara. U ovom govoru, potrudiću se da objasnim šta su egzotična jezgra, njihovu primjenu u nauci i da publici približim najnoviju tehnologiju koja se bavi njihovom proizvodnjom i objasnim ispitivanja u ISOLDE-CERN.
Maša Šćepanović
Čelični zagrljaj
Nuklearna fuzija je proces spajanja lakih jezgara u novo, teže jezgro tokom kog se oslobađa velika količina energije. Početkom XX vijeka ovaj proces je prepoznat kao potencijalni izvor energije. Uzevši u obzir globalnu energetsku situaciju i trendove, fuzija predstavlja jedan od najprivlačnijih naučnih i inženjerskih izazova, posebno motivisan činjenicom da se velika količina energije može proizvesti bez emisije gasova štetnih za okolinu, potpuno bezbjedno i sa gotovo nepresušnim resursima. Za nuklearnu fuziju potrebne su ekstremne temperature (oko 100 miliona stepeni, što je u prosjeku 6 puta viša temperatura nego u jezgru Sunca). Pri ovoj temperaturi elektroni se odvajaju od jezgra i gas postaje plazma koja je u reaktoru zadržana magnetnim poljem. Jedan od ključnih izazova istraživanja u oblasti nuklearne fuzije je i rad na unapređivanju materijala koji će se koristiti kao komponente fuzionih reaktora u predjelima najbližim plazmi. Ovi materijali moraju da podnesu veoma visok nivo štete izazvane radijacijom, zadržavanje lakih atoma koji su rezultat transmutacije i visoke temperature kao rezultat fuzione reakcije. U ovom govoru, predstaviću izazove koje kreiranje ovakvih materijala predstavlja, kao i modele nekih od mogućih rješenja.
Slavica Ivanović
Uvid u ciklus nuklearnog goriva: ISIS eksperimentalni reaktor
Nuklearna industrija je globalna i obuhvata mnoge različite učesnike, od pojedinaca do kompanija, industrija, udruženja i vladinih organa kao i imenovanih tijela odgovornih nacionalnih vlada. Ciklus nuklearnog goriva počinje sa vađenjem rude i mljevenjem, zatim slijedi konverzija, obogaćivanje i fabrikacija koja podrazumijeva smiještanje goriva u gorivne šipke. Ove faze jedinim imenom predstavljaju “prednji kraj” ciklusa nuklearnog goriva. Nakon upotrebe uranijuma u reaktoru, u cilju proizvodnje električne energije, gorivo postaje “iskorišćeno ili istrošeno ” i može da se podvrgne daljim izmjenama koje uključuju: privremeno skladištanje goriva, njegovu ponovnu preradu i ponavljanje ciklusa prije eventualnog smiještanja u skladišta za otpad. Zajedno ove faze se nazivaju “zadnji kraj” ciklusa nuklearnog goriva. Istraživački reaktori podrazumjevaju širok spektar civilnih i komercijalnih nuklearnih reaktora koji se uglavnom ne koriste za proizvodnju električne energije.
Nuklearna fuzija je proces spajanja lakih jezgara u novo, teže jezgro tokom kog se oslobađa velika količina energije. Početkom XX vijeka ovaj proces je prepoznat kao potencijalni izvor energije. Uzevši u obzir globalnu energetsku situaciju i trendove, fuzija predstavlja jedan od najprivlačnijih naučnih i inženjerskih izazova, posebno motivisan činjenicom da se velika količina energije može proizvesti bez emisije gasova štetnih za okolinu, potpuno bezbjedno i sa gotovo nepresušnim resursima. Za nuklearnu fuziju potrebne su ekstremne temperature (oko 100 miliona stepeni, što je u prosjeku 6 puta viša temperatura nego u jezgru Sunca). Pri ovoj temperaturi elektroni se odvajaju od jezgra i gas postaje plazma koja je u reaktoru zadržana magnetnim poljem. Jedan od ključnih izazova istraživanja u oblasti nuklearne fuzije je i rad na unapređivanju materijala koji će se koristiti kao komponente fuzionih reaktora u predjelima najbližim plazmi. Ovi materijali moraju da podnesu veoma visok nivo štete izazvane radijacijom, zadržavanje lakih atoma koji su rezultat transmutacije i visoke temperature kao rezultat fuzione reakcije. U ovom govoru, predstaviću izazove koje kreiranje ovakvih materijala predstavlja, kao i modele nekih od mogućih rješenja.